چطور از موتور خودروهای توربو محافظت کنیم؟

در دنیای امروز، صنعت خودروسازی به سمت استفاده از پیشرانه های کم حجم اما پرقدرت حرکت کرده است. تکنولوژی توربو شارژر دقیقا همان جادویی است که به مهندسان اجازه می دهد از یک موتور کوچک، قدرتی معادل یک موتور حجیم استخراج کنند. اگر شما هم صاحب یکی از این خودروهای مدرن هستید، احتمالاً این سوال برایتان پیش آمده که چطور از موتور خودروهای توربو محافظت کنیم؟ آیا نگهداری از این خودروها سخت تر از خودروهای تنفس طبیعی است؟ حقیقت این است که موتور توربو به دلیل کارکرد در فشار و دمای بسیار بالا، نیازمند توجه و مراقبت های ویژه ای است. در این مقاله جامع، ما تمام فوت وفن های لازم برای افزایش طول عمر این موتورها را بررسی می کنیم تا شما بتوانید سال ها بدون دردسر از رانندگی لذت ببرید.

موتور توربو چیست و چرا حساس است؟

قبل از اینکه به سراغ روش های نگهداری برویم، باید بدانیم که دقیقاً با چه سیستمی سروکار داریم. توربو شارژر یک قطعه مکانیکی است که شامل توربین و کمپرسور می شود. این قطعه با استفاده از انرژی گازهای خروجی اگزوز می چرخد و هوای فشرده شده را با فشار زیاد به داخل سیلندرها تزریق می کند. این هوای بیشتر به معنی اکسیژن بیشتر و در نتیجه انفجار قوی تر و قدرت بیشتر است. حساسیت موتور توربو به دو عامل اصلی برمی گردد: حرارت و سرعت چرخش. پره های توربو گاهی تا 200 هزار دور در دقیقه می چرخند و دمای آن ها می تواند به نزدیک 1000 درجه سانتی گراد برسد. این شرایط کاری فوق العاده سخت، نیازمند روانکاری دقیق و خنک کاری مداوم است. کوچک ترین خللی در سیستم روغن کاری یا خنک کاری می تواند در عرض چند ثانیه باعث نابودی توربو شارژر شود.

روغن؛ شریان حیاتی این قطعه

بدون شک، مهم ترین عامل در سلامت این قطعه، روغن موتور است. در خودروهای تنفس طبیعی، شاید بتوان کمی در تعویض روغن اهمال کرد (که البته توصیه نمی شود)، اما در خودروهای توربو، این کار مساوی با مرگ موتور است.

تعویض روغن زودتر از موعد

به دلیل حرارت بسیار بالای توربو، روغن موتور زودتر خاصیت خود را از دست می دهد و اکسید می شود. اگر کارخانه سازنده تعویض روغن را هر  10هزار کیلومتر توصیه کرده، برای سلامت بیشتر موتور توربو، بهتر است آن را هر 5 تا 7 هزار کیلومتر تعویض کنید. روغن سوخته و لجن بسته، قاتل خاموش توربو است زیرا مجاری روغن کاری بسیار باریک توربو را مسدود می کند.

گرم کردن صحیح خودرو

بسیاری از رانندگان عادت دارند بلافاصله پس از استارت زدن، پدال گاز را فشار داده و حرکت کنند. این کار برای موتور توربو بسیار مضر است. زمانی که خودرو سرد است، روغن موتور غلیظ بوده و در کارتر (پایین موتور) جمع شده است. وقتی استارت می زنید، چند ثانیه طول می کشد تا پمپ، روغن را به تمام نقاط موتور، به خصوص شفت توربو که در بالاترین نقطه قرار دارد، برساند. اگر در این لحظات گاز دهید، توربو با سرعت بالا می چرخد در حالی که هنوز روغن به آن نرسیده است. این کار باعث سایش شدید فلز روی فلز می شود.

پس از استارت زدن، حدود 30 تا 60 ثانیه صبر کنید تا موتور در حالت درجا کار کند. این زمان برای رسیدن روغن به دمای کاری مناسب و گردش کامل در سیستم کافی است. در فصل زمستان این زمان را کمی بیشتر کنید. پس از شروع حرکت نیز تا زمانی که آمپر آب به وسط نرسیده، از رانندگی پرفشار خودداری کنید.

نقش حیاتی فیلتر هوا در سلامت توربو

توربو شارژر مانند یک جاروبرقی قدرتمند عمل می کند و هوا را با سرعت زیاد به داخل می کشد. اگر فیلتر هوا کثیف، پاره یا نامرغوب باشد، ذرات گرد و غبار و سنگ ریزه ها وارد پره های کمپرسور می شوند.

تعویض منظم فیلتر

فیلتر هوا را در هر بار تعویض روغن چک کنید و در صورت نیاز تعویض نمایید. اگر در مناطق پر گرد و غبار زندگی می کنید، فواصل تعویض را کوتاه تر کنید. استفاده از فیلترهای اسپرت متفرقه که استاندارد نیستند، می تواند میزان ورود ذرات معلق را افزایش داده و به این قطعه آسیب بزند. در همین راستا، اگر مالک خودروهای چینی مدرن هستید که از تکنولوژی های پیشرفته توربو استفاده می کنند، دسترسی به قطعات اصلی بسیار مهم است. برای مثال خرید لوازم یدکی فونیکس که یکی از برندهای محبوب بازار با موتور توربو قدرتمند است، باید حتماً از نمایندگی های معتبر یا فروشگاه های مورد تایید انجام شود تا از اصالت فیلترها و قطعات مصرفی اطمینان حاصل کنید.

خطر ذرات خارجی

پره های کمپرسور موتور توربو با سرعت بسیار بالایی می چرخند. برخورد حتی یک ذره شن کوچک با این پره ها مثل برخورد گلوله است و می تواند باعث شکستن یا تاب برداشتن پره ها شود. این آسیب تعادل شفت را برهم زده و باعث لرزش و خرابی کامل توربو می شود.

اکتان سوخت و پدیده ناک

یکی از بزرگترین دشمنان موتور توربو، سوخت بی کیفیت با عدد اکتان پایین است. این قطعه به دلیل تراکم بالای هوای ورودی، مستعد پدیده ای به نام ناک یا ضربه هستند. ناک در موتور توربو زمانی رخ می دهد که مخلوط سوخت و هوا قبل از جرقه زدن شمع، به دلیل فشار و دمای بالا منفجر شود. این انفجار زودرس باعث ایجاد ضربات مخرب به پیستون ها و جداره سیلندر می شود.

استفاده از بنزین سوپر یا مکمل

همیشه سعی کنید از بنزین سوپر استفاده کنید. اگر بنزین سوپر در دسترس نیست، استفاده از مکمل های افزایش دهنده اکتان معتبر توصیه می شود. البته مراقب مکمل های تقلبی باشید که می توانند به سیستم سوخت رسانی آسیب بزنند. سوخت با اکتان بالا در برابر خودسوزی مقاوم تر است و اجازه می دهد اینی قطعه با حداکثر راندمان کار کند.

خنک کردن موتور توربو قبل از خاموش کردن

این یکی از مهم ترین نکاتی است که اغلب رانندگان از آن غافل هستند. وقتی پس از یک رانندگی طولانی یا پرفشار (مثلاً در سربالایی یا بزرگراه) ناگهان توقف کرده و موتور را خاموش می کنید، جریان روغن و آب خنک کننده قطع می شود.

در این حالت، توربو شارژر هنوز بسیار داغ است (چند صد درجه سانتی گراد). روغن باقی مانده در شفت توربو به دلیل حرارت بالا می جوشد و به جرم های سفت کربنی تبدیل می شود که به آن کک شدن روغن می گویند. این جرم ها مجاری روغن را مسدود کرده و در استارت بعدی مانع از روغن کاری صحیح می شوند.

قانون یک دقیقه

پس از رانندگی، قبل از خاموش کردن موتور، حدود یک دقیقه صبر کنید تا خودرو به صورت درجا کار کند. این کار باعث می شود دمای توربو کاهش یافته و روغن در سیستم گردش کند و حرارت را دفع نماید. بسیاری از خودروهای توربو مدرن دارای سیستم خنک کننده ثانویه هستند که حتی پس از خاموش شدن موتور، آب را در توربو می گردانند، اما رعایت قانون یک دقیقه هنوز هم بهترین روش برای محافظت از موتور توربو است.

رانندگی هوشمندانه با دنده مناسب

استفاده از دنده مناسب در خودروهای توربو اهمیت دوچندانی دارد. رانندگی با دنده بالا و دور موتور پایین فشار بسیار زیادی به موتور وارد می کند.

پدیده پیش احتراق در دور پایین

در موتور توربو تزریق مستقیم GDI، رانندگی با دنده مرده و فشردن ناگهانی پدال گاز می تواند منجر به پدیده مخرب LSPI شود. این پدیده می تواند باعث شکستن پیستون ها شود. اگر نیاز به شتاب گیری دارید، حتماً دنده را سنگین کنید تا دور موتور بالا رود و توربو وارد مدار شود. اجازه ندهید موتور زیر فشار در دورهای پایین لگد بزند.

سیستم اینترکولر و اهمیت آن

توربو شارژر هوا را فشرده می کند و فشرده شدن هوا باعث افزایش دمای آن می شود. هوای گرم چگالی کمتری دارد و اکسیژن کمتری به موتور می رساند. اینجاست که اینترکولر وارد عمل می شود. اینترکولر یک رادیاتور هوا به هوا یا هوا به آب است که هوای فشرده شده توسط توربو را قبل از ورود به موتور خنک می کند.

نگهداری از اینترکولر

مطمئن شوید که پره های اینترکولر با گل و لای یا حشرات مسدود نشده باشند. انسداد اینترکولر باعث افزایش دمای هوای ورودی شده و راندمان موتور توربو را به شدت کاهش می دهد و خطر رخ دادن ناک را بالا می برد. همچنین نشتی در لوله های اینترکولر باعث افت فشار توربو می شود.

شمع ها و سیستم جرقه زنی

در موتورتوربو، شمع ها تحت فشار و حرارت بیشتری کار می کنند و عمر کوتاه تری نسبت به موتورهای تنفس طبیعی دارند.

فاصله الکترود شمع در موتور توربو بسیار حساس است. اگر این فاصله زیاد باشد، در بوست های بالا (فشار بالای توربو) جرقه نمی تواند زده شود و احتراق ناقص رخ می دهد. شمع ها را دقیقاً طبق زمان بندی کارخانه و با نوع ایریدیوم یا پلاتینیوم توصیه شده تعویض کنید. شمع های فرسوده باعث فشار مضاعف به کویل ها و کاتالیزور خودرو می شوند.

توجه به صدای قطعات

گوش های شما بهترین ابزار برای تشخیص زودهنگام خرابی هستند. قطعه سالم صدای سوت ملایمی دارد که با افزایش دور موتور شنیده می شود. اما تغییر در این صدا می تواند نشانه مشکل باشد.

• سوت کشیدن بلند شبیه آژیر: نشانه نشتی هوا در لوله های توربو یا خرابی پره های توربین.
• صدای تق تق یا خرد شدن: نشانه خرابی بلبرینگ ها یا برخورد پره ها با بدنه.
• صدای زوزه در دور آرام: می تواند نشانه مشکل در سیستم اویل پمپ یا یاتاقان های توربو باشد.

به محض شنیدن هر صدای غیرعادی، خودرو را به یک مکانیک متخصص نشان دهید. نادیده گرفتن این صداها می تواند هزینه تعمیرات را از چند میلیون تومان به چند ده میلیون تومان افزایش دهد.

بررسی سیستم خنک کننده (رادیاتور و آب)

همانطور که گفته شد، حرارت دشمن اصلی موتور توربو است. سیستم خنک کننده خودرو نه تنها وظیفه خنک کردن بلوک موتور، بلکه وظیفه خنک کردن هوزینگ توربو را نیز بر عهده دارد.

از ضدیخ و ضدجوش با کیفیت استفاده کنید و سطح آب رادیاتور را مرتب چک کنید. وجود هوا در سیستم خنک کننده می تواند باعث ایجاد نقاط داغ در توربو شود که منجر به ترک خوردن بدنه توربو خواهد شد. همچنین ترموستات و واترپمپ باید همیشه در بهترین وضعیت باشند تا گردش آب به درستی انجام شود.

اجتناب از تغییرات غیر اصولی (ریمپ و تیونینگ)

بسیاری از جوانان علاقه دارند با ریمپ  کردن، قدرت قطعه خود را افزایش دهند. اگرچه این کار امکان پذیر است، اما اگر توسط افراد غیرمتخصص انجام شود، بسیار خطرناک است.

خطرات ریمپ غیر استاندارد

افزایش فشار بوست توربو بدون تقویت قطعات داخلی موتور توربو ، تغییر در زمان بندی پاشش سوخت و دستکاری لیمیت ها می تواند فشار را از حد تحمل قطعات بالاتر ببرد. این کار عمر مفید موتور را به شدت کاهش می دهد و گارانتی خودرو را نیز باطل می کند. اگر قصد تقویت دارید، حتماً به مراکز معتبر مراجعه کنید و آگاه باشید که استهلاک خودروی شما بالا خواهد رفت.

بررسی دوره ای لوله ها و اتصالات

سیستم این قطعه شامل لوله های متعدد فشار بالا و بست های مختلف است. لرزش موتور و حرارت می تواند به مرور زمان باعث شل شدن بست ها یا ترک خوردن لوله های لاستیکی شود.

نشتی بوست

اگر هوای فشرده شده از جایی نشت کند، موتور توربو باید برای جبران آن بیشتر تلاش کند و سریع تر بچرخد. این کار باعث داغ شدن بیش از حد و خرابی توربو می شود. همچنین سنسورها اطلاعات غلط می دهند و مخلوط سوخت و هوا به هم می ریزد که منجر به دود سیاه و کاهش قدرت می شود. در سرویس های دوره ای، سلامت تمام شلنگ ها و بست های مسیر توربو تا اینترکولر و دریچه گاز را بررسی کنید.

سخن پایانی

مراقبت از موتور توربو بیش از آنکه یک کار فنی باشد، یک عادت رفتاری است. اگر یاد بگیرید که:

۱. با ملایمت رانندگی را شروع کنید (گرم کردن).

۲. روغن و فیلترها را زودتر از موعد تعویض کنید.

۳. از سوخت با کیفیت استفاده کنید.

۴. قبل از خاموش کردن به موتور استراحت دهید.

خودروی شما سال ها بدون مشکل کار خواهد کرد و از شتاب و قدرت بی نظیر آن لذت خواهید برد. موتور توربو تکنولوژی برتر روز هستند و اگر زبان آن ها را بفهمید، بهترین همراه شما در جاده ها خواهند بود. به یاد داشته باشید که هزینه های پیشگیری و نگهداری صحیح، کسری از هزینه های تعمیرات اساسی موتور و تعویض توربو شارژر است. با رعایت نکات گفته شده در این مقاله، شما یک راننده حرفه ای هستید که می داند چگونه از سرمایه خود محافظت کند.